Een beroepsziekte lijkt bijna doodgewoon. Maar het hoort niet. Zeker niet als het gaat om een ziekte als kanker, veroorzaakt door de blootstelling aan schadelijke stoffen op het werk. Toch sterven daardoor jaarlijks in de Europese Unie ongeveer 100.000 mensen voortijdig aan kanker. In Nederland ligt dat aantal tussen de 2.000 en 4.000 mensen per jaar. Omgerekend zijn dat 3 tot 7 keer zoveel doden als door verkeersongelukken. Ondanks die hoge aantallen moeten we de blootstelling aan kankerverwekkende stoffen niet normaal gaan vinden. Het is geen ‘part of the job’.
De blootstelling aan die schadelijke stoffen is niet voorbehouden aan een klein aantal sectoren, waar je te maken krijgt met dieselrook, kwartsstof of lasrook waarin chroom-6 zit. Duizenden medewerkers in de zorg kunnen bijvoorbeeld, uitgerekend door anti-kankermedicijnen, kankerverwekkende cytostatica op hun huid krijgen. En duizenden in de chemische sectoren kunnen door benzeen, formaldehyde en vinylchloride ook in contact komen met CMR-stoffen.
Wat zijn CMR-stoffen?
CMR staat voor Carcinogene, Mutagene en Reproductietoxische stoffen. Ofwel: stoffen die kanker kunnen veroorzaken, schade kunnen aanbrengen in het erfelijke materiaal of die schadelijk zijn voor de voortplanting – verminderde vruchtbaarheid of groter risico op miskramen of aangeboren afwijkingen. Die CMR-stoffen kun je inademen, op je huid krijgen of beide. En welke stoffen dat precies zijn, wordt nog altijd onderzocht. Twee keer per jaar publiceert het ministerie van SZW daarom een actuele lijst CMR-stoffen. Momenteel zijn er al ruim 400
Kwartsstof, dieselrook en chroom-6 kunnen bijvoorbeeld longkanker veroorzaken na inademing. Chroom-6 kan bijvoorbeeld ook huidkanker veroorzaken en hetzelfde geldt voor PAK’s. Deze polycyclische aromatische koolwaterstoffen ontstaan door onvolledige verbranding en zitten bijvoorbeeld in stof van oud, teerhoudend asfalt of dakbedekking, maar je kunt ze ook opnemen via de huid. Daarnaast kan benzeen bijvoorbeeld leukemie veroorzaken en vinylchloride verhoogt het risico op leverkanker. Sommige CMR-stoffen zijn alleen schadelijk vanaf een bepaalde blootstelling. Zo kun je gerust in contact komen met kwartsstof, zolang het onder een bepaalde grens blijft. Bij andere stoffen blijf je maar beter zo veel mogelijk uit de buurt, omdat hierbij geen enkel contact helemaal veilig is.
Vervangen of minimaliseren?
De Inspectie SZW werkt aan gezonde en veilige werkplekken. Daarom willen we de blootstelling aan CMR-stoffen zoveel mogelijk minimaliseren. We zetten hiervoor in op de ‘road to zero’: we zien graag dat bedrijven alle CMR-stoffen vervangen door veilige alternatieven. Sterker nog, vervangen is verplicht zolang het technisch en praktisch haalbaar is. Daarbij tellen financiële of economische bezwaren niet mee: de gezondheid van de werknemer mag niet afhankelijk zijn van de vraag of de werkgever zijn portemonnee wel of niet wil (of kan) opentrekken.
Goede voorbeelden?
Gelukkig zijn er al branches en bedrijven die de schadelijke gevolgen van de blootstelling aan CMR-stoffen aanpakken. In de bouwsector is al jaren veel aandacht voor de blootstelling aan kwartsstof. Daardoor zijn er bijvoorbeeld speciale boren en slijpmachines ontwikkeld met ingebouwde afzuiging. De Europese meubel- en houtsector heeft een uitgebreide gids met goede praktijken om blootstelling aan houtstof tegen te gaan, zoals de Inspectie SZW ook een gids van goede praktijken met kwartsstof biedt. Steeds meer bedrijven denken ook aan het beperken van de uitstoot van dieselrook. Daarbij wordt vaak gekeken naar andere machines of voertuigen en naar het gebruik van roetfilters. Bij grote petrochemische bedrijven wordt al actief gemonitord naar de blootstelling aan kankerverwekkende stoffen, zoals aan benzeen.
Zo blijft het aantal goede praktijken groeien, maar het kan beter. Dat bewijzen de cijfers nog altijd. Daarom is het van belang om krachten te bundelen en goede praktijken te delen. Niet alleen binnen de eigen branche, maar ook juist met andere branches. In de praktijk blijkt namelijk vaak dat de ene branche nog diep moet nadenken over een oplossing, terwijl die in een andere branche allang is bedacht. Samen met een aantal andere EU-lidstaten heeft Nederland daarom het initiatief genomen om een Europese Roadmap on Carcinogens te starten. Hierin worden bedrijven en organisaties opgeroepen om goede voorbeelden en innovaties te delen. Ook worden regelmatig bijeenkomsten georganiseerd over die goede praktijken.
De Inspectie en CMR-stoffen
De Inspectie SZW begrijpt dat het lastig is om alle CMR-stoffen direct uit te bannen. We willen daarom helpen bij de vervanging van de CMR-stoffen – waar mogelijk – of het minimaliseren van de blootstelling – als het niet anders kan. We ondersteunen bedrijven, gaan in gesprek met leveranciers of werken met de branche aan gezondere werkwijzen. Ook willen we de werknemer bewuster maken van de risico’s van stoffen. Met de FNV werken we bijvoorbeeld aan een speciale app voor werknemers, vol informatie over het werken met CMR-stoffen. Ook komt er een update van de Zelfinspectie Gevaarlijke Stoffen, met daarin specifieke aandacht voor CMR-stoffen.
Waar nodig, zijn we streng. Want enkele duizenden doden per jaar door blootstelling aan CMR-stoffen (wereldwijd zijn dit honderdduizenden), vinden wij niet normaal. Kloppen we aan? Dan moeten bedrijven laten zien dat zij actief hebben gezocht naar vervanging van die schadelijke stoffen. En dat zij echt alle praktische en technisch haalbare maatregelen hebben genomen. Dus ook daarom is het belangrijk: Join us on the road to zero!
Bron: Inspectie SZW 11 augustus 2017
